Το δεύτερο και κρίσιμο βήμα για τη δημιουργία PEN Centre στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε με επιτυχία καθώς 42 συγγραφείς, κριτικοί λογοτεχνίας, μεταφραστές κι άνθρωποι του βιβλίου έγιναν τα Ιδρυτικά Μέλη, του ελληνικού παραρτήματος.
«Το PEN International είναι ένας από τους μεγαλύτερους διεθνείς οργανισμούς στον χώρο της λογοτεχνίας, του βιβλίου και, γενικότερα της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης, της επικοινωνίας και της πληροφόρησης» τόνισε μεταξύ άλλων ο συγγραφέας Χρήστος Οικονόμου μιλώντας εκ μέρους της ιδρυτικής ομάδας και συμπλήρωσε. «Είναι ένας οργανισμός – δίκτυο κι ένας οργανισμός – ομπρέλα που λειτουργεί εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Είναι ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα και αναγνωρίσιμα brand names διεθνώς. Δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 100 χώρες με περισσότερα από 140 εθνικά κέντρα. Συμμετέχουν σε αυτό χιλιάδες δημιουργοί και επαγγελματίες του χώρου, αλλά και πολίτες που ενδιαφέρονται για την ανάγνωση, το βιβλίο, τη λογοτεχνία, το δικαίωμα στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών και στην ελεύθερη έκφραση».
Για τον τρόπο σύστασης του μη κερδοσκοπικού οργανισμού που θα αποτελέσει τη νομική οντότητα του PEN Centre στην Ελλάδα, καθώς και τις διαδικασίες και προϋποθέσεις που πρέπει να τηρηθούν, μίλησε διεξοδικά η συγγραφέας Ντίνα Σαρακηνού.
Η 2η συνάντηση για τη δημιουργία PEN Centre στην Ελλάδα έγινε στις 29.10 2019 με την υποστήριξη του βιβλιοπωλείου Public.
Την προσωρινή διοίκηση του ελληνικού παραρτήματος αποτελούν τα μέλη της ιδρυτικής ομάδας: Πανίνα Καρύδη, Εριφύλη Μαρωνίτη, Τέσυ Μπάιλα, Χρήστος Οικονόμου, Λίνα Πανταλέων, Ντίνα Σαρακηνού, Αλέξης Σταμάτης, Δημήτρης Σωτάκης.
Η πρώτη συνάντηση για τη δημιουργία του PEN Centre φιλοξενήθηκε στο Σεράφειο, το σύγχρονο κέντρο πολιτισμού και καινοτομίας του Δήμου Αθηναίων, τη Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου 2019, με κύρια ομιλήτρια την κ. Kätlin Kaldmaa, International Secretary του PEN International, η οποία παρουσίασε σε στελέχη από τον κόσμο του βιβλίου τις αξίες της παγκόσμιας ιστορικής ένωσης.
Στις αξίες του PEN συμπεριλαμβάνονται- μεταξύ άλλων – οι ακόλουθες:
- Χωρίς την λογοτεχνία, δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ελευθερία έκφρασης. Χωρίς την ελευθερία έκφρασης, δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική λογοτεχνία.
- Η λογοτεχνία δε γνωρίζει σύνορα και πρέπει να παραμείνει «κοινό νόμισμα» μεταξύ των ανθρώπων παρά τις πολιτικές ή διεθνείς αναταραχές.
- Σε όλες τις περιστάσεις, και ιδιαίτερα σε καιρό πολέμου, τα έργα τέχνης, η κληρονομιά της ανθρωπότητας γενικότερα, πρέπει να παραμείνουν άθικτα, ανεπηρέαστα από εθνικά ή πολιτικά πάθη.
- Τα μέλη του PEN θα πρέπει, ανά πάσα στιγμή, να χρησιμοποιούν την επιρροή τους για την κατανόηση και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ εθνών και ανθρώπων. Δεσμεύονται να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να υπερασπιστούν το ιδεώδες μιας ανθρωπότητας που ζει με ειρήνη και ισότητα στον κόσμο.
Επόμενα βήματα για τη δημιουργία ενός PEN Centre είναι η σύνταξη καταστατικού, το οποίο αφού συνυπογράψουν τα ιδρυτικά μέλη, θα σταλεί για έγκριση στα κεντρικά του PEN International στο Λονδίνο.
Με την έγκριση του καταστατικού, ανοίγει ο δρόμος για την ένταξη και νέων μελών καθώς και για τις αρχαιρεσίες που θα αναδείξουν το προεδρείο και τα μέλη του ΔΣ του ελληνικού παραρτήματος.
Το PEN International υπό τον όρο «συγγραφέα» αγκαλιάζει μυθιστοριογράφους, ποιητές, δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς, εκδότες, bloggers, βιογράφους, μεταφραστές, εν ολίγοις, αναφέρεται σε όσους ασχολούνται με τη γραπτή ή προφορική ομιλία και αυτή η βιοποικιλία διαφορετικότητας είναι που χαράσσει την πνευματική εξέλιξη, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μέσω αυτής της παγκόσμιας ένωσης.
Ομιλία Χρήστου Οικονόμου
Πριν από λίγους μήνες αναλάβαμε μια πρωτοβουλία για την ίδρυση του ελληνικού PEN. Το σκεπτικό και οι στόχοι αυτής της πρωτοβουλίας μπορούν να διατυπωθούν απλά και συνοπτικά με τη μορφή πέντε ερωτήσεων/απαντήσεων.
Ερώτηση 1η:
Γιατί θέλουμε να έρθει το PEN στην Ελλάδα;
Απάντηση:
Το PEN International είναι ένας από τους μεγαλύτερους διεθνείς οργανισμούς στον χώρο της λογοτεχνίας, του βιβλίου και, γενικότερα, της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης, της επικοινωνίας και της πληροφόρησης.
-Είναι ένας οργανισμός-δίκτυο και ένας οργανισμός-ομπρέλα, που λειτουργεί εδώ και σχεδόν έναν αιώνα.
-Είναι ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα και αναγνωρίσιμα brand names διεθνώς.
-Δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 100 χώρες με περισσότερα από 140 εθνικά κέντρα.
-Συμμετέχουν σε αυτό χιλιάδες δημιουργοί και επαγγελματίες του χώρου, αλλά και πολίτες που ενδιαφέρονται για την ανάγνωση, το βιβλίο, τη λογοτεχνία, το δικαίωμα στην ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και στην ελεύθερη έκφραση.
– Μεταξύ των μελών του βρίσκονται (ή έχουν βρεθεί κατά καιρούς) μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας και της διανόησης—από τον Τζέιμς Μπόλντουιν, τη Μάργκαρετ Άτγουντ, την Τόνι Μόρισον, τον Φίλιπ Ροθ, τον Τζον Στάινμπεκ, τον Τόμας Μαν και τον Χάινριχ Μπελ, μέχρι τον Τζόζεφ Κόνραντ, τον Άρθουρ Μίλερ, τον Νόρμαν Μέιλερ, τη Σούζαν Σόνταγκ και τον Ντον Ντελίλο.
– Η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες όπου δεν λειτουργεί το PEN.
– Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ο οποίος έχει διατελέσει πρόεδρος του PEN International, έχει πει ότι, σε εποχές όπως η δική μας, όπου κυριαρχούν οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε κράτη και έθνη, το PEN είναι ένας από τους ελάχιστους οργανισμούς που μπορούν να κρατήσουν ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα σε διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς.
Θέλουμε, λοιπόν, να φέρουμε το PEN στην Ελλάδα γιατί θεωρούμε ότι η ελληνική λογοτεχνία (και το ελληνικό βιβλίο γενικότερα) θα αποκομίσει πολλαπλά οφέλη αν μπει κάτω από την “ομπρέλα” του PEN και γίνει μέρος αυτού του διεθνούς δικτύου.
Πιστεύουμε ότι η ίδρυση του ελληνικού PEN θα βοηθήσει την ελληνική λογοτεχνία να αποκτήσει περισσότερους διαύλους επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Πιστεύουμε, επίσης, ότι η ίδρυση του ελληνικού PEN θα συμβάλει στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση της βιβλιοφιλικής κοινότητας στην Ελλάδα—και, συνολικά, της ελληνικής κοινής γνώμης—για όλα τα ζητήματα που αφορούν την ελευθερία της έκφρασης και του λόγου, την ελευθερία της επικοινωνίας και πληροφόρησης, καθώς και την ελεύθερη διακίνηση απόψεων και ιδεών χωρίς τον φόβο των «έξωθεν» παρεμβάσεων και της λογοκρισίας.
Ερώτηση 2η:
Ποιοι είναι οι στόχοι του ελληνικού PEN;
Απάντηση:
Οι στόχοι του ελληνικού PEN συμβαδίζουν, γενικά, με αυτούς του PEN International:
– Προώθηση της λογοτεχνίας
– Προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης
-Προάσπιση της ελεύθερης πρόσβασης στη γραφή και στην ανάγνωση (Freedom to write/Freedom to read)
Ειδικότερα, το ελληνικό PEN αποσκοπεί:
-Στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής λογοτεχνίας και στην προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας (και του ελληνικού βιβλίου γενικότερα) σε περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο
-Στη διάδοση της φιλαναγνωσίας σε εθνικό επίπεδο
-Στην ανάληψη και στήριξη πρωτοβουλιών που προωθούν το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς
Οι ειδικότεροι στόχοι του ελληνικού PEN κινούνται μέσα στο πλαίσιο που ορίζει το PEN International σχετικά με τη λειτουργία των εθνικών PEN. Συγκεκριμένα, το PEN International επισημαίνει ότι τα εθνικά κέντρα οφείλουν να ακολουθούν τις αρχές που περιλαμβάνονται στο καταστατικό του, ωστόσο διευκρινίζει πως κάθε εθνικό κέντρο θέτει, συμπληρωματικά, τις δικές του προτεραιότητες και τους δικούς του στόχους. Αναφέρει ως παραδείγματα την ανάληψη πρωτοβουλιών για την ελευθερία της έκφρασης, την υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την προώθηση της εθνικής λογοτεχνίας, αλλά και την προώθηση έργων που προέρχονται από διαφορετικές γλώσσες και διαφορετικούς πολιτισμούς. Επιπλέον, τα εθνικά κέντρα μπορούν να προχωρούν στην έκδοση βιβλίων, να διοργανώνουν εκδηλώσεις, να θεσπίζουν λογοτεχνικά βραβεία, να αναλαμβάνουν δράσεις σε τοπικό επίπεδο, να παρέχουν συμβουλές σε κρατικούς φορείς και κυβερνητικά όργανα σχετικά με τη διάδοση της λογοτεχνίας, αλλά και να δημιουργούν περιφερειακά δίκτυα συνεργασίας με άλλα εθνικά κέντρα.
Ερώτηση 3η:
Πώς θεωρούμε ότι θα επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι;
Απάντηση:
Θεωρούμε ότι οι στόχοι αυτοί θα επιτευχθούν μέσω της ανάληψης πρωτοβουλιών σε εθνικό επίπεδο, σε συνεργασία με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, αλλά και μέσω της δικτύωσης του ελληνικού PEN με τα PEN του εξωτερικού και της αξιοποίησης διαφόρων δράσεων/προγραμμάτων που έχουν εκπονήσει ορισμένα από αυτά.
– Σκοπός μας δεν είναι να λειτουργήσει το ελληνικό PEN σαν ένα άτυπο ΕΚΕΒΙ, ούτε, βέβαια, να λειτουργήσει σαν “πρακτορείο” προώθησης συγκεκριμένων δημιουργών ή/και συγκεκριμένων βιβλίων.
– Θεωρούμε ότι το ελληνικό PEN μπορεί να αποτελέσει μια γέφυρα, έναν λειτουργικό κόμβο, μια πλατφόρμα, που θα διευκολύνει την πρόσβαση της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, θα ενισχύσει την αμφίδρομη σχέση των Ελληνίδων και των Ελλήνων δημιουργών με ομότεχνούς τους απ’ όλο τον κόσμο, και θα συμβάλει στην περαιτέρω διάδοση της ιδέας ότι η ελευθερία της έκφρασης και η λογοτεχνία είναι έννοιες αλληλένδετες.
Ερώτηση 4η:
Γιατί να γίνει κάποιος μέλος του PEN;
Απάντηση:
Το ελληνικό PEN απευθύνεται σε όλους και είναι ανοιχτό σε όλους: πεζογράφους, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς, συγγραφείς βιβλίων παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, θεωρητικούς και κριτικούς λογοτεχνίας, σεναριογράφους, δοκιμιογράφους, ιστοριογράφους, δημοσιογράφους, μεταφραστές, επιμελητές κειμένων, εκδότες, μπλόγκερ, εικονογράφους, δημιουργούς κόμικς και graphic novels, εκδότες και άλλους συντελεστές έντυπων ή ηλεκτρονικών περιοδικών—και, γενικότερα, σε οποιονδήποτε έχει επαγγελματική ή οργανική σχέση με τον χώρο του βιβλίου και της γραπτής επικοινωνίας.
-Απευθύνεται, παράλληλα, σε κάθε φιλαναγνώστη και φιλότεχνο άνθρωπο, σε κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται για τη διάδοση της λογοτεχνίας, των βιβλίων, των ιδεών, της τέχνης, της επιστήμης και του πολιτισμού.
-Απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται για την προστασία του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, που αντιμάχεται κάθε απόπειρα περιορισμού ή κατάργησης αυτού του δικαιώματος, καθώς και κάθε απόπειρα αποκλεισμού προσώπων ή ομάδων από την πρόσβαση στο πολύτιμο αγαθό της γνώσης.
-Τα μέλη του PEN συμμετάσχουν σε μια πολυπληθή διεθνή κοινότητα δημιουργών, επαγγελματιών και, γενικότερα, ανθρώπων που δραστηριοποιούνται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στον χώρο της λογοτεχνίας, της διανόησης, των επιστημών και, συνολικά, στον χώρο των τεχνών και του πολιτισμού.
-Τα μέλη του PEN έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται, με συγκροτημένο τρόπο, για δράσεις (προγράμματα μεταφράσεων, συμμετοχή σε συλλογικά έργα, λογοτεχνικά φεστιβάλ, residencies, βραβεία κ.ο.κ.), στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν για να προωθήσουν τη δουλειά τους.
-Τα μέλη του PEN έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους και φορείς, από όλο τον κόσμο, που δραστηριοποιούνται για την προώθηση της λογοτεχνίας, της γραπτής επικοινωνίας, της φιλαναγνωσίας, της ελευθερίας στη διακίνηση κειμένων και ιδεών και να συμμετάσχουν ή να στηρίξουν ποικιλοτρόπως τις δραστηριότητες αυτές.
Ερώτηση 5η:
Γιατί πρέπει να πληρώσει κάποιος για να γίνει μέλος του PEN;
Απάντηση:
Η χρηματική συνδρομή αποτελεί συμβατική υποχρέωση για όλα τα μέλη του PEN διεθνώς, με δεδομένο ότι ένα τμήμα της συνδρομής αυτής καταβάλλεται στο PEN International.
-Το ελληνικό PEN θα αναζητήσει, παράλληλα, χρηματοδότηση από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς με σκοπό να εξασφαλίσει την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη λειτουργία του.
-Σκοπός μας δεν είναι να ιδρύσουμε μια οργάνωση-σφραγίδα, αλλά να δημιουργήσουμε έναν δραστήριο οργανισμό, ο οποίος, σε συνεργασία πάντοτε με το PEN International και τα εθνικά κέντρα PEN, θα προσπαθήσει να υλοποιήσει με σαφή, συγκεκριμένο και χειροπιαστό τρόπο τους διακηρυγμένους στόχους του.
Εν κατακλείδι, αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι πρόκειται για την πρώτη οργανωμένη, σοβαρή και συγκροτημένη προσπάθεια για τη δημιουργία του ελληνικού PEN. Οι επιφυλάξεις είναι εν μέρει δικαιολογημένες, αλλά, εν πάση περιπτώσει, η ανάληψη και η προώθηση παρόμοιων διεθνών πρωτοβουλιών σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, απαιτεί μια ελάχιστη καλοπιστία. Αν κάποια από τα παραπάνω σημεία ακούγονται κάπως ασαφή και όχι ιδιαίτερα εντυπωσιακά, αυτό δεν συμβαίνει επειδή κινούμαστε με τη λογική του “βλέποντας και κάνοντας”, αλλά επειδή θέλουμε να προχωρήσουμε με μεθοδικά, προσεκτικά και ρεαλιστικά βήματα, και όχι να διατυπώσουμε υπερφίαλους στόχους χάριν εντυπωσιασμού.
