Το PEN International ιδρύθηκε το 1921 και είναι ένας από τους μεγαλύτερους διεθνείς οργανισμούς στον χώρο της προώθησης της λογοτεχνίας και της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης. Μεταξύ των μελών του βρίσκονται (ή έχουν βρεθεί κατά καιρούς) μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας και της διανόησης – από τον Τζέιμς Μπόλντουιν, τη Μάργκαρετ Άτγουντ, την Τόνι Μόρισον, τον Φίλιπ Ροθ, τον Τζον Στάινμπεκ, τον Τόμας Μαν και τον Χάινριχ Μπελ, μέχρι τον Τζόζεφ Κόνραντ, τον Άρθουρ Μίλερ, τον Νόρμαν Μέιλερ, τη Σούζαν Σόνταγκ και τον Ντον Ντελίλο.
Δραστηριοποιείται σε 100 χώρες με περισσότερα από 140 εθνικά κέντρα.
Η Ιστορία του PEN International
Η Βρετανή ποιήτρια Catherine Amy Dawson Scott, το 1921, ίδρυσε το PEN ως ένα μέρος- συνάντησης για να ενώσει τους συγγραφείς μετά την καταστροφή του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Στην αρχή, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από κάποιες συναντήσεις/ προσκλήσεις για δείπνο, παρέχοντας το χώρο ουσιαστικά στους συγγραφείς ώστε να μπορούν να μοιράζονται ιδέες και να κοινωνικοποιούνται. Έτσι δημιουργήθηκαν οι λέσχες PEN και αναπτύχθηκαν και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, ώστε οι συγγραφείς στα ταξίδια τους να έχουν ένα μέρος για να συναντήσουν φίλους και συναδέλφους. Σε αυτά τα δείπνα της Catherine Amy Dawson Scott, προσκεκλημένος υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος του PEN, ο John Galsworthy, ο οποίος μίλησε για τις δυνατότητες μιας διεθνούς ένωσης – ενός «Συνδέσμου Εθνών για Άνδρες και Γυναίκες των γραμμάτων».
Έτσι λοιπόν, η οργάνωση που είναι σήμερα γνωστή ως PEN International ξεκίνησε στο Λονδίνο το 1921, απλώς ως PEN. Το οποίο σχεδιάστηκε ως αρκτικόλεξο: «Poets, Essayists, Novelists», αργότερα επεκτάθηκε σε «Poets, Playwrights, Editors, Essayists, Novelists», αλλά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς αναπτύχθηκε με διάφορα κέντρα ανά τον κόσμο, η PEN έγινε γνωστή ως PEN International. Επιπλέον με την πάροδο του χρόνου, οι συμμετοχές στο PEN επεκτάθηκαν για να συμπεριλάβουν ένα διαφορετικό εύρος ατόμων που ασχολούνται με τη λογοτεχνία και την ελευθερία της έκφρασης και οι προαναφερθείσες κατηγορίες δεν καθορίζουν πλέον αποκλειστικά ποιος θα μπορεί να συμμετάσχει.
Σήμερα, το PEN εσωκλείει ως μέλη του αναγνώστες, πεζογράφους, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς, συγγραφείς βιβλίων παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, θεωρητικούς και κριτικούς λογοτεχνίας, σεναριογράφους, δοκιμιογράφους, ιστοριογράφους, δημοσιογράφους, μεταφραστές, επιμελητές κειμένων, εκδότες, μπλόγκερ, εικονογράφους, δημιουργούς κόμικς και graphic novels, εκδότες και άλλους συντελεστές έντυπων ή ηλεκτρονικών περιοδικών ‒ και, γενικότερα, οποιονδήποτε έχει επαγγελματική ή οργανική σχέση με τον χώρο του βιβλίου και της γραπτής επικοινωνίας.
Μέχρι το 1931, το PEN απαριθμούσε 25 κέντρα στην Ευρώπη, στη Νότια Αμερική και στην Κίνα. Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου το 1939, τα κέντρα-μέλη του PEN περιελάμβαναν την Αργεντινή, την Αυστραλία, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, τον Καναδά, τη Χιλή, την Κολομβία, την Αίγυπτο, την Ινδία, το Ιράκ, την Ιαπωνία, το Μεξικό, τη Νέα Ζηλανδία, την Παλαιστίνη, την Ουρουγουάη, τις ΗΠΑ και άλλα, καθώς και χώρες της Σκανδιναβίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Σήμερα το PEN είναι ένας από τους πρώτους μη κυβερνητικούς οργανισμούς στον κόσμο και μεταξύ των πρώτων διεθνών οργανισμών που υποστηρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιλαμβάνει 146 Εθνικά Κέντρα.
Το PEN ήταν και είναι η πρώτη παγκόσμια ένωση συγγραφέων και ο πρώτος οργανισμός που επεσήμανε ότι η ελευθερία της έκφρασης και της λογοτεχνίας είναι αδιαχώριστες – μια αρχή που συνεχίζει να υπερασπίζεται έως σήμερα και η οποία εκφράζεται στον Χάρτη Αρχών του PEN, (PEN Charter) και με τον οποίο συμφωνούν όλα τα μέλη του PEN παγκοσμίως.
Ο Χάρτης Αρχών του PEN, δημιουργήθηκε το 1926 και υπογράφτηκε στο Διεθνές Συνέδριο του PEN το 1948 στην Κοπεγχάγη. Σε αυτόν αναγράφονται και οι καταστατικοί στόχοι του PEN οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι:
1. Η λογοτεχνία δε γνωρίζει σύνορα και πρέπει να παραμείνει «κοινό νόμισμα» μεταξύ των ανθρώπων παρά τις πολιτικές ή διεθνείς αναταραχές.
2. Σε όλες τις περιστάσεις, και ιδιαίτερα σε καιρό πολέμου, τα έργα τέχνης, η κληρονομιά της ανθρωπότητας γενικότερα, πρέπει να παραμείνει άθικτη, ανεπηρέαστη από εθνικά ή πολιτικά πάθη.
3. Τα μέλη του PEN θα πρέπει, ανά πάσα στιγμή, να χρησιμοποιούν την επιρροή τους για την κατανόηση και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ εθνών και ανθρώπων. Δεσμεύονται να κάνουν ότι είναι δυνατόν για να υπερασπιστούν το ιδεώδες μιας ανθρωπότητας που ζει με ειρήνη και ισότητα στον κόσμο.
4. Το PEN αντιπροσωπεύει την αρχή της απρόσκοπτης μετάδοσης της σκέψης σε κάθε έθνος και μεταξύ όλων των εθνών και τα μέλη δεσμεύονται να αντιταχθούν σε οποιαδήποτε μορφή καταστολής της ελευθερίας της έκφρασης στη χώρα και στην κοινότητα στην οποία ανήκουν, καθώς και σε ολόκληρο τον κόσμο, οπουδήποτε κρίνεται απαραίτητο. To PEN τάσσεται υπέρ του ελεύθερου τύπου και αντιτίθεται στην αυθαίρετη λογοκρισία σε καιρό ειρήνης. Πιστεύει ότι η αναγκαία πρόοδος του κόσμου προς μια πιο οργανωμένη πολιτική και οικονομική τάξη καθιστά επιτακτική την ελεύθερη κριτική των κυβερνήσεων, των διοικήσεων και των θεσμών. Και καθώς η ελευθερία συνεπάγεται εθελοντική αυτοσυγκράτηση, τα μέλη δεσμεύονται να αντιτάσσονται σε κακόβουλα, ψευδή δημοσιεύματα του ελεύθερου τύπου, στην σκόπιμη ψευδή διαστρέβλωση των γεγονότων για πολιτικούς και προσωπικούς σκοπούς.
Το PEN, πλέον εδώ και 100 χρόνια λειτουργίας, έχει αντιμετωπίσει τις προκλήσεις για τη λογοτεχνία και την ελευθερία της έκφρασης, ξεκινώντας αμέσως μετά τον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στη συνέχεια καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης και στο σημερινό κλίμα παγκοσμίως. Έχει ανταποκριθεί σε δραματικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας, και στους ακτιβιστές και υποστηρικτές του PEN συμπεριλαμβάνονται οι πιο διάσημοι διανοούμενοι κάθε εποχής, καθώς και αμέτρητα και αφοσιωμένα παγκόσμια μέλη που αγωνίζονται για να διασφαλίσουν ότι το δικαίωμα γραφής, ομιλίας, ανάγνωσης και δημοσίευσης είναι αναφαίρετο δικαίωμα και παραμένει ελεύθερο.
Το PEN από το πρώτο καιρό λειτουργίας του, εκτός από το άμεσο επίτευγμα της παγκοσμίας διασύνδεσης των μελών του (Networking) και της συνεύρεσης διαφορετικών λογοτεχνικών πολιτισμών, ξεκίνησε τις δράσεις του από το 1932.
Ακολουθούν ορισμένες από τις δράσεις του PEN:
- Το 1932, στο Συνέδριο της Βουδαπέστης, ψηφίστηκε και στάλθηκε έφεση σε όλες τις κυβερνήσεις σχετικά με θρησκευτικούς και πολιτικούς κρατουμένους.
- Ο Βρετανός μυθιστοριογράφος H. G. Wells, (πρόεδρος του PEN το 1933) ηγήθηκε μιας εκστρατείας κατά της καύσης βιβλίων από τους Ναζί στη Γερμανία.
- Η πρώτη επιτυχία του PEN ήταν η απελευθέρωση του Άρθουρ Κόιστλερ (τότε δημοσιογράφου), ο οποίος είχε φυλακιστεί στη φασιστική Ισπανία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Αντιθέτως, ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, εκτελέστηκε λίγο μετά τη σύλληψή του · το PEN δεν είχε λάβει γνώση εγκαίρως.
- Το 1967, υπό την προεδρία του αμερικανού θεατρικού συγγραφέα Άρθουρ Μίλλερ, το PEN προσέφυγε κατά της κυβέρνηση της Νιγηρίας για τον θεατρικό συγγραφέα, του οποίου το όνομα δεν ήταν τότε ευρέως γνωστό εκτός της χώρας του, τον Ουόλε Σογίνκα για τον οποίο είχε παρθεί απόφαση για άμεση εκτέλεση από τον αρχηγό του κράτους της Νιγηρίας, τον στρατηγό Yakubu Gowon, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ένας επιχειρηματίας έστειλε την επιστολή του Άρθουρ Μίλλερ (πρόεδρο τότε του PEN) στον Yakubu Gowon, ο οποίος σημείωσε το όνομα του συγγραφέα και ρώτησε αν ήταν ο ίδιος άνδρας που είχε παντρευτεί τη Μέριλιν Μονρόε (ο Άρθουρ Μίλλερ την είχε παντρευτεί το 1956). Όταν διαβεβαιώθηκε ότι ναι, ήταν ο ίδιος, και ζητούσε την απελευθέρωση του Ουόλε Σογίνκα, ο Yakubu Gowon τον απελευθέρωσε – ο οποίος στη συνέχεια έφυγε από τη χώρα και, φυσικά, έγινε ένας από τους πιο διακεκριμένους ποιητές του κόσμου, κερδίζοντας το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1986.
- Επίσης ο Άρθουρ Μίλλερ το 1970 είχε πρωτοστατήσει στη διεθνή καμπάνια απελευθέρωσης του δικού μας μεγάλου συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος είχε φυλακιστεί επί των ημερών της χούντας.
- Το 1989 ο Σαλμάν Ρούσντι (νικητής του Βραβείου Booker ) και πρώην πρόεδρος του PEN AMERICA αναγκάστηκε να κρυφτεί αφού ο Ιιατολάχ Χομεϊνί του Ιράν εξέδωσε θρησκευτικό διάταγμα: το ‘’fatwa’’ και ζήτησε τον θάνατο του συγγραφέα επειδή, υποτίθεται, ότι είχε προσβάλει το Ισλάμ με το μυθιστόρημά του. Το PEN έπαιξε βασικό ρόλο στην παγκόσμια εκστρατεία υπέρ του συγγραφέα.
Στις ιστορικές στιγμές του PEN συμπεριλαμβάνεται το ψήφισμα που εισήγαγε το PEN America το 1949, όπου το PEN απέκτησε συμβουλευτικό καθεστώς στα Ηνωμένα Έθνη ως «εκπρόσωπος των συγγραφέων του κόσμου» και επίσης η ίδρυση της Επιτροπής του PEN για τους συγγραφείς στη Φυλακή [Writers in Prison Committee (WiPC)] η οποία δημιουργήθηκε τον Απρίλιο του 1960.
Έως το τέλος της χιλιετίας, ο αντίκτυπος του PEN είχε γίνει ήδη αισθητός στο κόσμο. Σήμερα, τα Εθνικά κέντρα του PEN ασχολούνται με θέματα όπως η ελευθερία της έκφρασης, η μετάφραση λογοτεχνικών έργων, προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες συγγραφείς, η λογοκρισία, η δίωξη και η φυλάκιση συγγραφέων.
Αξίζει να αναφερθούν ορισμένα κατατοπιστικά νούμερα με τις δράσεις του PEN και για τον αντίκτυπο που έχει παγκοσμίως, από το 2015 έως το 2019:
- Βελτίωσε τη ζωή 283 συγγραφέων, η οποία βρισκόταν σε κίνδυνο, μέσω της αλληλεγγύης, της εκστρατείας και του έργου προστασίας
- Ενίσχυσε τις φωνές 21 συγγραφέων οι οποίοι διώκονται για τις απόψεις τους από εθνικές και περιφερειακές δομές
- Υποστήριξε περισσότερους από 451 εκπαιδευτικούς με τις δεξιότητες και τους πόρους για να διδάξουν λογοτεχνία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο
- Υποστήριξε οικονομικά 143 συγγραφείς
- Περισσότερα από 20.000 μέλη παγκοσμίως άσκησαν πιέσεις σε κυβερνήσεις γράφοντας επιστολές αλληλεγγύης και οργανώνοντας διαμαρτυρίες
- 32 επιχορηγήσεις έκτακτης ανάγκης δόθηκαν σε συγγραφείς που αντιμετώπισαν άμεσο κίνδυνο, υποστηρίζοντας 10 συγγραφείς για ιατρική περίθαλψη, 5 για διαμονή και κόστος διαβίωσης και άλλους 17 για μετεγκατάσταση
- Έγιναν 26 παρεμβάσεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για θέματα όπως στην Τουρκία, την Ουγγαρία και την περίπτωση της Khadija Ismayilova (Αζερμπαϊτζάν). To PEN είχε θετικές κρίσεις σε 2 περιπτώσεις καθώς οδήγησε στην απελευθέρωση των Τούρκων συγγραφέων Μεχμέτ Αλτάν και Σαχίν Αλπάι.
- Βελτιώθηκαν οι δεξιότητες γραφής και κριτικής σκέψης περισσότερων από 2.036 κοριτσιών και 2.081 αγοριών κάτω των 16 ετών με το πρόγραμμα Civil Society Programme (CSP).
- Στον Λίβανο και στην Ουγκάντα διατελεί έργο σε περιθωριοποιημένες κοινότητες όσον αφορά τη λογοτεχνία και τη γλώσσα, για την προώθηση της γραφής και της ανάγνωσης ως απαραίτητες για μια υγιή, ζωντανή και αντιπροσωπευτική κοινωνία των πολιτών.
Περισσότερα για το PEN International μπορείτε να διαβάσετε στην επίσημη ιστοσελίδα του.
