06 Μαρτίου 2023 – Συμπληρώθηκε ένας μήνας από τους καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την Τουρκία και τη Συρία, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πάνω από 50.000 άνθρωποι και να καταστραφούν υποδομές ζωτικής σημασίας που επηρέασαν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το PEN International καλεί τις αρχές της Τουρκίας να άρουν όλους τους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και την πρόσβαση στην πληροφόρηση, καθώς οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, τα μέσα ενημέρωσης και οι εκδότες συνεχίζουν να στοχοποιούνται.
Ο Burhan Sonmez, πρόεδρος του PEN International δήλωσε:
«Οι καταστροφικοί σεισμοί που έπληξαν την Τουρκία και τη Συρία προκάλεσαν αφάνταστη δυστυχία και καταστροφή. Οι σκέψεις μας είναι με όλους όσους επλήγησαν από αυτή την τραγωδία, συμπεριλαμβανομένων των φίλων του PEN Tουρκίας και του κουρδικού PEN. Μαζί με τους αγαπητούς συναδέλφους μας ανάβουμε ένα κερί στη μνήμη των θυμάτων και σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον λαό της Τουρκίας και της Συρίας σε αυτές τις δύσκολες στιγμές.
Ωστόσο, ενώ θρηνούμε για την απώλεια αγαπημένων προσώπων, οι αρχές της Τουρκίας συνεχίζουν να εμποδίζουν την ανεξάρτητη ενημέρωση για την καταστροφή και χρησιμοποιούν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις πληγείσες περιοχές ως άλλο ένα πρόσχημα για την καταστολή των επικριτών. Οι αρχές πρέπει να επιτρέψουν αμέσως στους συγγραφείς και τους δημοσιογράφους να κάνουν τη δουλειά τους και να σταματήσουν τη χρήση της κατασταλτικής νομοθεσίας για τον περιορισμό της ελεύθερης ροής πληροφοριών που είναι τόσο κρίσιμη αυτή τη στιγμή».
Μετά την καταστροφή, οι αρχές συνέλαβαν αρκετούς δημοσιογράφους και κίνησαν ποινικές διαδικασίες εναντίον ορισμένων. Μπλόκαραν προσωρινά την πρόσβαση στο Twitter, την ώρα που συντονίζονταν ζωτικής σημασίας προσπάθειες διάσωσης μέσω της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης. Εγκαινίασαν τη διχαστική “εφαρμογή Disinformation Reporting”, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να αναφέρουν λογαριασμούς που μοιράζονται “παραπλανητικές” αναρτήσεις. Επίσης, εμπόδισαν ενεργά τους δημοσιογράφους να καλύψουν την καταστροφή- μόνο σε όσους είχαν στην κατοχή τους κυβερνητικές κάρτες τύπου επιτράπηκε η είσοδος στις πληγείσες περιοχές. Σύμφωνα με τις αρχές, από τις 2 Μαρτίου, πάνω από 150 άτομα είχαν προσαχθεί και 29 άτομα συνελήφθησαν επειδή σχολίαζαν ή έκαναν ρεπορτάζ για τους σεισμούς.
Στις 22 Φεβρουαρίου, το Ανώτατο Συμβούλιο Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (RTÜK) – το οποίο τα τελευταία χρόνια εκδίδει πρόστιμα ως μέσο φίμωσης των κριτικών μέσων ενημέρωσης – επέβαλε κυρώσεις σε τρεις ραδιοτηλεοπτικούς φορείς με αφορμή την κάλυψη των χειρισμών των τουρκικών αρχών σχετικά με την καταστροφή. Στους Halk TV, Tele 1 και Fox TV επιβλήθηκαν πρόστιμα, ενώ στο Tele 1 ανεστάλησαν πέντε επεισόδια ενός προγράμματος επικαιρότητας. Σε μια ανησυχητική κίνηση, το 4ο Ποινικό Δικαστήριο Ειρήνης της Άγκυρας μπλόκαρε την πρόσβαση σε διάφορους ιστότοπους, κανάλια στο YouTube και λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση, επειδή φέρονται να διαδίδουν τρομοκρατική προπαγάνδα και παραπληροφόρηση και να υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού. Ο εξέχων κουρδικός εκδοτικός οίκος Avesta Publishing House επηρεάστηκε από την απαγόρευση. Ο ιστότοπός του είχε αρχικά μπλοκαριστεί στις 22 Φεβρουαρίου με τη χαλκευμένη κατηγορία της διάδοσης τρομοκρατικής προπαγάνδας. Ο εκδοτικός οίκος Avesta Publishing House βρίσκεται στο στόχαστρο των αρχών εδώ και χρόνια μόνο και μόνο επειδή παράγει τίτλους στα κουρδικά. Η απαγόρευση άρθηκε κατόπιν έφεσης στις 28 Φεβρουαρίου. Η πρόσβαση στη δημοφιλή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης Ekşi Sözlük εξακολουθεί να είναι μπλοκαρισμένη τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές.
«Η RTÜK θα πρέπει να τηρήσει την αρχική της εντολή αντί να προσπαθεί να φιμώσει το κριτικό και ανεξάρτητο περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης. Η απόφαση να μπλοκαριστεί προσωρινά ο ιστότοπος του εκδοτικού οίκου Avesta είναι βαθιά προβληματική. Μια τέτοια κίνηση απειλεί μόνο την ελευθερία της έκφρασης και αυξάνει τη λογοκρισία. Η ανελέητη καταστολή από τις αρχές του συνεχώς συρρικνούμενου αριθμού των ανεξάρτητων φωνών στην Τουρκική Δημοκρατία μετά τους καταστροφικούς σεισμούς και ενόψει των επόμενων γενικών εκλογών προκαλεί σοβαρή ανησυχία και πρέπει να τερματιστεί μια για πάντα», πρόσθεσε ο Burhan Sonmez.
Ιδιαίτερη ανησυχία πριν από τις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για το 2023 προκαλεί ο λεγόμενος “νόμος περί παραπληροφόρησης”, ο οποίος ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο τον Οκτώβριο του 2022, παρά τις έντονες επικρίσεις από όλη την κοινωνία των πολιτών και τη δημοσιογραφική κοινότητα. Η νέα νομοθεσία αποτελείται από 40 άρθρα που τροποποιούν διάφορους νόμους, μεταξύ των οποίων ο νόμος για το Διαδίκτυο, ο νόμος για τον Τύπο και ο ποινικός κώδικας, με όποιον κριθεί ένοχος για σκόπιμη δημοσίευση “παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων” να αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης από ένα έως τρία έτη.
