«Η λογοκρισία των βιβλίων δεν συνιστά απλώς φίμωση των συγγραφέων· αποτελεί μια ευρύτερη απόπειρα περιορισμού της κοινωνίας να θέτει ερωτήματα και να προβαίνει σε αναστοχασμό. Τα αυταρχικά καθεστώτα τρέμουν τη μεταμορφωτική δύναμη των λέξεων—λέξεων που αμφισβητούν την αδικία, αποκαλύπτουν αλήθειες και εμπνέουν την αλλαγή. Στο PEN International, συνεχίζουμε με συνέπεια να υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα στη γραφή, στην ανάγνωση, στη δημοσίευση και στη δυνατότητα φαντασίωσης εναλλακτικών μελλοντικών πραγματικοτήτων. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι τα βιβλία δεν είναι μόνο φορείς δημιουργικότητας, αλλά και ισχυρά εργαλεία ικανά να ανατρέψουν κυρίαρχες αφηγήσεις και να αντισταθούν στην καταπίεση».
Μπουρχάν Σονμέζ, Πρόεδρος PEN International
23 Απριλίου 2025: Κατά το τελευταίο έτος, το PEN International έχει καταγράψει ανησυχητική αύξηση στα φαινόμενα απαγόρευσης βιβλίων, λογοκρισίας και δίωξης των συγγραφέων τους παγκοσμίως, όπως τεκμηριώνεται στην ετήσια έκθεση «Η Ταυτότητα σε Δίκη: Διώξεις και Αντίσταση – Κατάλογος Υποθέσεων PEN International 2025». Αρχές σε διάφορα μέρη του κόσμου περιορίζουν συστηματικά την πρόσβαση σε βιβλία που πραγματεύονται ζητήματα όπως η σεξουαλική βία, οι LGBTQ αφηγήσεις και ο φυλετικός λόγος—εξελίξεις που επηρεάζουν δυσανάλογα ήδη περιθωριοποιημένες κοινότητες και συνιστούν ανησυχητικό δείγμα μιας ευρύτερης στροφής προς τη μισαλλοδοξία και τον αποκλεισμό.
Η αύξηση των απαγορεύσεων και της λογοκρισίας βιβλίων σε διεθνές επίπεδο καταδεικνύει τις συνεχιζόμενες απόπειρες επανακαθορισμού των πολιτισμικών και κοινωνικών αφηγήσεων, αναδεικνύοντας την εξάπλωση της κουλτούρας της ακύρωσης (cancel culture) σε διάφορες περιοχές και επιβεβαιώνοντας ότι τα βιβλία παραμένουν ισχυρά εργαλεία κοινωνικής αλλαγής. Τέτοιες ενέργειες ενέχουν τον κίνδυνο στιγματισμού των συγγραφέων και τους εκθέτουν σε απειλές και διώξεις.
Αφγανιστάν: Οι Ταλιμπάν συνεχίζουν να καλλιεργούν ένα περιβάλλον φόβου και απομόνωσης για συγγραφείς και ποιητές που έχουν εκδώσει βιβλία με θέματα ή ιδέες αντίθετες προς την ερμηνεία της Σαρία από το καθεστώς. Τον Οκτώβριο του 2024, το Υπουργείο Πληροφοριών και Πολιτισμού των Ταλιμπάν δημοσίευσε κατάλογο με περισσότερα από 400 απαγορευμένα βιβλία, τα οποία κατασχέθηκαν από αγορές, βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία με το αιτιολογικό ότι «αντιβαίνουν στις ισλαμικές και αφγανικές αξίες».
Αργεντινή: Το 2024, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ομάδες που συνδέονται με υποστηρικτές του Προέδρου Χαβιέρ Μιλέι ξεκίνησαν εκστρατεία λογοκρισίας βιβλίων που ασχολούνται με ζητήματα όπως οι γυναικοκτονίες και η σεξουαλική κακοποίηση, ζητώντας την απομάκρυνσή τους από σχολεία και βιβλιοπωλεία. Όλα τα στοχευμένα έργα είναι γραμμένα από γυναίκες· μεταξύ αυτών, η Cometierra της Ντολόρες Ρέγιες και το Αν δεν ήσουν τόσο παιδί: Αναμνήσεις βίας της Μαρία Σολ Φαντίν
Ισημερινή Γουινέα: Η συγγραφέας Τριφόνια Μελιμπέα Ομπόνο Ντουτούμου αντιμετωπίζει συνεχή παρενόχληση από τις αρχές από το 2016, έτος έκδοσης του μυθιστορήματός της La Bastarda, που πραγματεύεται τα δικαιώματα των γυναικών, το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Το βιβλίο παραμένει απαγορευμένο.
Μαλαισία: Οι αρχές απαγόρευσαν τουλάχιστον εννέα βιβλία στις αρχές του 2025, χαρακτηρίζοντάς τα «ανεπιθύμητες δημοσιεύσεις» με περιεχόμενο που θεωρείται «προσβλητικό για τα ήθη». Πολλά από αυτά αναφέρεται ότι περιλαμβάνουν LGBTQ θεματικές.
Μάλι: Τον Μάρτιο του 2024, ο συγγραφέας μη λογοτεχνικών έργων Ετιέν Φακαμπά Σισοκό συνελήφθη λόγω του βιβλίου του Propagande, Agitation, Harcèlement, το οποίο ασκεί κριτική στην επικοινωνιακή στρατηγική της στρατιωτικής κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της πολιτικής μετάβασης.
Παλαιστίνη: Η σύλληψη, τον Φεβρουάριο, του Παλαιστίνιου συγγραφέα Μαχμούντ Μούνα και του ανιψιού του Άχμαντ Μούνα, ιδιοκτητών του εκπαιδευτικού βιβλιοπωλείου στην Ιερουσαλήμ, υπογραμμίζει τη διαρκώς εντεινόμενη φίμωση φωνών που εκφράζονται ενάντια στην ισραηλινή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών.
Ρωσική Ομοσπονδία: Εκδότες προχώρησαν σε ανακλήσεις βιβλίων με LGBTQ+ περιεχόμενο, ενώ στη Λευκορωσία συνεχίστηκε η αφαίρεση βιβλίων που αμφισβητούν τις επίσημες αφηγήσεις από βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες, με την ετικέτα «εξτρεμιστικό υλικό».
Τουρκία: Οι αρχές διατηρούν αυστηρό έλεγχο στο τοπίο των μέσων ενημέρωσης και των εκδόσεων. Τον Ιούλιο του 2024, η πλατφόρμα αφήγησης Wattpad αποτέλεσε νέο στόχο δικαστικής απαγόρευσης μαζί με άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστοσελίδες και εκδοτικούς οίκους. Τον Σεπτέμβριο, η αστυνομία έκανε έφοδο σε βιβλιοπωλείο στο Ντιγιάρμπακιρ, συνέλαβε άτομα και κατάσχεσε εκατοντάδες βιβλία με την κατηγορία της τρομοκρατίας. Δεκάδες Κούρδοι συγγραφείς, όπως ο μυθιστοριογράφος Γιαβούζ Εκιντζί, ο οποίος αντιμετώπισε ποινή φυλάκισης έως και επτάμισι ετών για το έργο του Rüyası Bölünenler (Όνειρο Διχασμένο), εξακολουθούν να διώκονται επειδή προωθούν την κουρδική γλώσσα και τον κουρδικό πολιτισμό.
Ηνωμένες Πολιτείες: Περίπου 16.000 απαγορεύσεις βιβλίων έχουν καταγραφεί σε δημόσια σχολεία από το 2021 — ένα επίπεδο λογοκρισίας που δεν έχει παρατηρηθεί από την εποχή του Μακαρθισμού, σύμφωνα με το PEN America. Τα περισσότερα από τα στοχευμένα βιβλία πραγματεύονται θέματα φυλής, ρατσισμού, LGBTQ+, σεξουαλικής βίας ή περιέχουν σεξουαλικές αναφορές. Μεταξύ αυτών είναι τα Nineteen Minutes της Τζόντι Πίκο, Looking for Alaska του Τζον Γκριν, The Handmaid’s Tale της Μάργκαρετ Άτγουντ και The Kite Runner του Καλέντ Χοσεϊνί.
Το PEN International και τα Κέντρα του καλούν τις αρχές σε όλο τον κόσμο να:
- Τερματίσουν τις απαγορεύσεις βιβλίων και να υπερασπιστούν την ελευθερία της έκφρασης.
- Σταματήσουν τις διώξεις συγγραφέων, εκδοτών, μεταφραστών και εκπαιδευτικών για την εργασία τους.
- Υποστηρίξουν την αυτονομία των βιβλιοθηκών, των εκδοτικών οίκων, των σχολείων και των πανεπιστημίων στην επιλογή και προώθηση των συλλογών τους, σύμφωνα με τις αξίες και τις αρχές της ελευθερίας της έκφρασης, χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις.
